رفتار والدین با کودک

مهارتهای ارتباطی

هدف از این مطالب کمک به والدین عزیز می باشد که قصد دارند در یک تعامل سازنده و مؤثر عزت نفس و احساس صمیمیت و دوستی با دیگران را در کودک خود پرورش دهند و در مدرسه آدم سازی معلم نمونه باشند.

آیا ما پدر و مادر ناموفقی هستیم یا کودکانمان عیب و نقصی دارند؟

جواب ساده است. هیچکدام، تنها ما به عنوان پدر و مادر بیش از آنکه از مهارتهای ارتباطی سود ببریم از موانع ارتباطی استفاده کرده ایم.

هرآنچه باعث شروع و ادامه گفتگو به گونه ای آرام، منطقی، دوستانه و سالم با کودک و خاتمه آن به شکلی آرام و دوستانه می گردد، مهارت ارتباطی می باشد.

ü     گوش دادن حمایتی

ü     همدلی

هر آنچه مانع شروع و ادامه گفتگو بگونه ای آرام، منطقی، دوستانه و سالم با کودک یا قطع آن گردد، مانع ارتباطی می باشد.

ü     قضاوت

ü     ارائه راه حل

ü     اجتناب از نگرانی های فرد مقابل

برای آنکه شنونده خوبی باشید لازم است: کلمات و اعمالی را بکار ببندید که به کودک نشان دهد او را دوست داشته و متوجه احساسات او هستید و او می تواند به شما اعتماد کند

(درآغوش گرفتن و تکان دادن سر، لبخند، تماس چشمی، دست زدن، نوازش موها و گونه ها)

آیا خود ما از گفتگو با کسانی که عادت دارند، ضمن گوش دادن به ما چند کار دیگر را نیز همزمان انجام دهند احساس لذت می کنیم؟

 گفتگویی موفق است که:

·        به موقع شروع می شود

·        به موقع سوًال می شود

·        به موقع صحبت می شود

·        به موقع پاسخ داده می شود

·        واقعاً گوش داده می شود.

همدلی با همدردی متفاوت است.

همدلی یعنی، توان درک دیگری، بهمان شکلی که او خود را درک می کند.

همدردی یعنی، درگیری شدید در احساسات افراد، به گونه ای که توان کمک کردن به او را نداریم. (با او گریه کردن)

چگونه همدلی کنیم ؟

·        سکوت کنیم

·        خوب نگاه کنیم

·        خوب گوش کنیم

·        خودرا در موقعیت مشابهی قرار دهیم

·        عواطف و احساسات خود را به موقع ارزیابی نماییم

·        به کودک بازخورد بدهیم، مبنی براینکه اگر من هم جای تو بودم چنین احساسی داشتم.

4 فرمول اگر برای همدلی درست:

1-    اگر من جای او بودم چه فکر می کردم؟

2-    اگر من جای او بودم چه احساسی داشتم؟

3-    اگر من جای او بودم چه رفتاری داشتم؟

4-    اگر من جای او بودم چه می خواستم؟

هنگام همدلی کردن همچون آیینه باشیم بدون اغراق، بدون بزرگنمایی و بدون کوچکنمایی. هرآنچه را می بینیم ومی شنویم به کودک خود انعکاس دهیم.

چه مواقعی در خطرقضاوت کردن هستیم؟

مواقعی که:

§        عصبانی هستیم

§        احساس ترس می کنیم

§        احساس ناامیدی می کنیم

§        خسته ایم

§        اندوهگین و افسرده ایم

§        مضطرب و نگرانیم

§        احساس می کنیم خواسته ها و انتظارات ما توسط فرد مقابل نادیده گرفته شده است.

بخاطر بسپاریم:

Ø     هیچگاه تحت تاًثیر حالات روحی خود، کودک خود را مورد نقد و ارزیابی و قضاوت قرار ندهیم.

Ø     ما از رفتارکودک ناراضی هستیم، نه از شخصیت او

Ø     در هنگام خشم به جای تمرکز برکودک، بر حالت روانی خود وکنترل آن متمرکز شویم.

Ø     واژگانی که در مکالمات خود بکار می گیریم، بارعاطفی دارند، مواظب باشیم.

Ø     درهنگام ناامیدی وخستگی قبل از سخن گفتن و متهم کردن کودک نیاز به استراحت و تجدید قوا داریم

(پدر و مادر، زمانی تغییر آغاز می شود که مرابپذیرید، همان گونه که هستم، نه آنطور که باید باشم)

عیب جویی وانتقاد بیجای والدین گاه باعث پنهان کاری و دروغ گویی کودک می گردد.

هیچ هدیه ای گرانبهاتر از احترامی که به کودک می دهید او را خشنود نمی کند.

اورا با نام زیبایی که هنگام تولدش به او هدیه کرده اید صدا بزنید.

برچسب ها را دور بریزید. (برچسب ها ناکارآمد و غیرمنطقی اند)

کودن، دیکتاتور، ترسو، بچه ننه، غرغرو، کوتوله و... همگی برچسب هایی هستند که باعث می شودکودک ما خودپنداری منفی از خود بسازد.

برخی برچسب ها نیز ایجاد هاله می کند مثل (باهوش ـ سخت کوش ـ نابغه ـ مخترع شیردل)

بدانیم که با سخنان نیش دار و کنایه آمیز کودک خود را به مبارزه و جنگ کلامی فرا می خوانیم و به او می گوییم تو نیز می توانی با جملاتی برتر جواب مرا بدهی؟

بگذاریم:

Ø     کودک ازخود واقعی اش لذت ببرد.

Ø     کودک از صحبت کردن در مورد خودش لذت ببرد.

Ø     کودک از بیان آرزوهایش حتی اگر ناماًنوس هستند، لذت ببرد.

Ø     کودک از سهیم کردن ما در دنیای خودش لذت ببرد.

بخاطر داشته باشیم که موثرترین راه برای آموزش رفتار خوب، شکل دادن رفتار با تحسین است ولی تحسینی که متوجه رفتار کودک باشد، نه شخصیت او.

ستایش های بی موقع و ارزیابی های اغراق آمیز باعث کاهش اعتماد به نفس کودک می شود.

خطرات ارائه راه حل به کودک

ارائه راه حل به کودک باعث:

Ø     تنبل شدن ذهن او می گردد.

Ø     مانع از رشد باروری خلاقیت او می گردد.

Ø     باعث کاهش اعتماد به نفس او می گردد.

Ø     او را فردی وابسته می گرداند.

Ø     به او می آموزیم که همواره منتظر اقدام دیگران باقی بماند.

Ø     ضمانت اجرایی ندارد، چون کودک در ارائه آنها دخالت نداشته است.

بخاطر بسپاریم کودک ما ذهنی پویا و شکل نگرفته دارد و نیاز به همفکری ما دارد، نه راه حل ما.

می توان دستور داد بدون اینکه کودک را خسته و تحقیر کرد یا او را در درازمدت وادار به نافرمانی نمود.

بجای دستور دادن چه کنیم:

Ø     پیشنهاد دادن

Ø     تقاضای کمک

Ø     بیان انتظارات

Ø     درخواست به صورت جمله خبری و موًدبانه

Ø     دستور منفی (ندو)ـدستور مثبت (راه برو)

تهدید یعنی دعوت به بدرفتاری

وقتی به کودک می گوییم: اگر تو یک بار دیگر اینکار را انجام بدهی...

او واژه اگر تو را نمی شنود و فقط این قسمت حرف ما را می شنود که «یکبار دیگر این کار را انجام بده»

هیچگاه تهدیدی نکنیم که در صورت موًثر واقع نشدن آن، مجبور به تنبیه کردن باشیم.

تهدید و تنبیه، جلوه پدر و مادر را در ذهن کودک مخدوش کرده و از بزرگی آنها می کاهد.

تنبیه ناصحیح درس بدی به کودک می دهد: «وقتی اوقاتت تلخ است بزن»

روزها و روزها والدین در خانه های خود پرسیده اند «امروز مدرسه چطور بود؟»

و بارها و بارها این غیر پاسخ را شنیده اند که «عالی بود»

در واقع آنچه می بینیم یک سوال بی هدف و یک ضدجواب بی ارزش می باشد.

سوالاتی که غالباً پاسخ تک کلمه ای  دارند، باعث ایجاد بن بست در مکالمه می شوند.

پرسش و پاسخ راهگشا و موفق:

ß مشاهده

ß گوش دادن

ß همدلی

ß سؤال کردن

وقتی نصیحت می کنیم در واقع حامل این پیام هستیم که:

ü     من بیشتر از تو می فهمم

ü      تو کمتر از من می فهمی

ü     تو نمی فهمی

ü      تو بدی

ü     من خوبم

نصیحت کردن:

ü     ایجاد احساس کسالت و خستگی

ü     انتقال پیام تو بدی

ü     ایجاد احساس گناهکاری

ü     ایجاد احساس خشم از خود و از والدین

ü     کاهش سطح اعتماد به نفس

ü     ایجاد خود پنداری منفی در کودک

ü     رفتار نامطلوب

بجای نصیحت:

·       پیام های کوتاه زیبا وقابل فهم برای کودک را بر روی کاغذهای کوچک رنگی بنویسیم وآنها را در معرض دید همگان نصب کنیم.

مانند: مسواک زدن یادمون نرهـ صبحونه بخوریم تا سرحال تر باشیم

·       به جای نصیحت الگو باشیم

پدر و مادر صبحانه بخورید تا کودک شما صبحانه بخورد

پدر و مادر مسواک بزنید تا کودک شما مسواک بزند.

پدر و مادر با صدای بلند حرف نزنید تا کودک شما اینگونه نباشد.

هنگام گفتگو با کودک به او کمک کنیم تا احساسات خود را بشناسد.

صحبت کردن درمورد احساسات خود را تمرین کند و در فضایی دوستانه بیاموزد که چگونه به صورت جامعه پسند احساس خود را بروز دهد.

(شکل صحیح ابراز احساسات را به کودک خود آموزش دهیم)

بخاطر بسپاریم در هنگام گفتگوی با کودک، با منحرف کردن بحث، کودک را در درون دنیای خودش تنها و بی کس با سؤالاتی فراوان رها کرده ایم.

در عالم تخیل به کودک چیزی بدهیم که دادن آن در واقعیت ممکن نیست. مثلاً به او بگوییم «اینطور که تعریف می کنی باید خیلی دوست داشته باشی که در اتاقت یک فیل داشته باشی»

اگر کودک سؤالات عجیب ویا پیچیده ای می پرسد که جواب آن برای ما سخت است؟ بحث را منحرف نکنیم، بلکه از او بپرسیم چه فکر می کند.

·       همیشه درپی راه کارهایی باشیم که کمک می کند سخن بگوییم،بدون اینکه دلی برنجد ،قلبی بشکند،نگاهی ترشود و روحی آزرده گردد.

نکات طلایی:

به کودک خود نشان بدهید که علاقه مند و درگیر امورات مربوط به او هستید و هر زمان که او نیاز داشته باشد به او کمک خواهید کرد.

هنگام مکالمه با کودک همچون برجی در مقابل او نایستید. ابتدا به اندازه ای که هم قد او شوید، خم شده و سپس به او گوش داده و صحبت کنید.

وقتی کودک تمایل به صحبت دارد، تلویزیون خاموش،کتاب و روزنامه بسته و شنونده خوبی باشید.

از کودک خود برای طراحی مراحلی جهت حل مشکلات کوچک کمک بگیرید.

هیچ گاه دستوری ندهید که قابل اجرا نباشد و یا احتمال عدم اجرای آن ازسوی کودک شما زیاد است.

کودک را گیج نکنید. با او ساده و با کلمات محدود و قابل درک سخن بگویید.

در مقابل کودک خود شما پدر ومادر با هم هماهنگ باشید، مثل تیم واحد

آگاهی از اختلافات شما برای کودک جز ایجاد اضطراب و احساس ناامنی سودی نخواهد داشت.

شما پدر و مادر باید سهمی مساوی در امر تربیت کودک داشته باشید.

 برگرفته از کتاب لذت فرزندپروری ـ تألیف سارا حجاری