اختلال پردازش مرکزی شنوایی (Central Auditory Processing Disorder / CAPD)

طبق تعریف مراجع بین‌المللی (ASHA، ۲۰۰۵)، اختلال پردازش مرکزی شنوایی (Central Auditory Processing Disorder / CAPD) عبارت از نقص در پردازش ادراکی محرکات شنوایی و فعالیت نوروبیولوژیکی زمینه در آن پردازش‌ها است. CAPD احتمالاً ناشی از بازنمایی عصبی ناهنجار اصوات گفتاری و غیرگفتاری در دستگاه عصبی مرکزی شنوایی است و امکان بروز آن در کودکان و بزرگسالان با شنوایی هنجار وجود دارد.

ضمناً CAPD می‌تواند همراه با، یا ناشی از کم شنوایی محیطی نیز باشد. CAPD مشکلات متعددی در عملکردهای مهم مرتبط با پردازش گوش دادن و درک زبان بیانی، به خصوص در حضور نویز زمینه ایجاد می‌نماید. به همین ترتیب، نقص CAPD می‌تواند شامل مشکل در جهت یابی و مکان یابی، تمایز شنیداری، بازشناسی الگوهای شنوایی، مشکل در پردازش‌های زمانی و دیگر اختلالات باشد.

CAPD ناشی از وجود نقص در پردازش عصبی محرکات شنوایی است که می‌تواند همراه با اختلال سایر مدالیته‌ها باشد اما قطعاً ناشی از آسیب آنها نیست. بنابراین، CAPD یک ماهیت بالینی مجزا به حساب می‌آید.معمولاً بیماران CAPD کودکانی هستند که در کلاس درس با مشکل گوش دادن روبرو هستند و دچار ضعف آموزشی و تحصیلی می‌گردند. CAPD می‌تواند مرتبط با اختلالات یادگیری، خصوصاً در حوزه‌های خواندن، تلفظ، تولید، مشکل در اجرای دستورات کلامی، و چالش‌های بارز در ارتباط و ادراک باشد.

به طور خلاصه می‌توان موارد ذیل را جزء نشانه‌های قابل مشاهده در کودکان مبتلا به CAPD برشمرد:

•    مشکل در شنیدن پیام گفتاری در نویز یا محیط بازآوا
•    مکان یابی
•    یادگیری زبان خارجی، اصطلاحات تخصصی و غیر روزمره
•    درخواست دائم برای تکرار مطالب
•    مشکل در پردازش گفتار سریع
•    پاسخ دهی نامناسب به محرکات کلامی
•    عدم توانایی دریافت ویژگی‌های پروزودیک گفتار (مانند لحن جملات)

•    حواس پرتی سریع با محرکات خارجی
•    مشکل در حفظ توجه
•    مشکل در اجرای دستورات کلامی
•    توانایی ضعیف در موسیقی
•    مشکل در خواندن، تلفظ و یادگیری

شیوع
شیوع CAPD در پسران بیش از دختران (تقریبا دو برابر) است و در کودکانی که سابقه ابتلا به عفونت گوش میانی دارند نیز شیوع آن بیشتر است. به نظر می‌رسد تقریباً ۷ درصد کودکان مبتلا به CAPD باشند. برخی منابع شیوع آن را ۲ الی ۳ درصد ذکر کرده‌اند.

سایر اختلالات مشابه با CAPD

ضایعات دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند علایمی شبیه به CAPD ایجاد کرده یا با آن همراه شوند. برای نمونه، اختلال نقص توجه/بیش فعالی (ADHD)، اتیسم، اختلالات پردازش زبان و برخیاختلالات شناختی منجر به بروز رفتارهایی مشابه CAPD در گوش دادن به اصوات می‌شوند. البته اگر مشکلات گوش دادن ناشی از اختلالات سطح بالای مغز، اختلالات چند حسی یا بیماری‌های عمومی باشد، تشخیص CAPD درست نیست، مگر اینکه وقوع ضایعه همزمان در سیستم پردازش مرکزی شنوایی اثبات گردد. بنابراین، در رابطه با کودکان باید حتماً از رویکرد تیمی چند تخصصی مشتمل بر شنوایی‌شناس، والدین، پزشک، متخصص گفتار و زبان، معلم کودک، روانشناس و سایر متخصصین احتمالی دیگر استفاده نمود تا قبل از تشخیص افتراقی، کلیه رفتارها و اعمال کودک مورد واکاوی قرار گیرد.

تشخیص
تشخیص CAPD اغلب دشوار است. نتایج آزمون‌ها می‌تواند مبهم بوده یا تفسیر آنها دشوار باشد. از آنجا که CAPD در روش‌های تصویر برداری مغزی (برای مثال MRI و CT Scan) مشخص نمی‌شوند، برخی متخصصین آن را به عنوان یک ماهیت بالینی مشخص محسوب نمی‌کنند.
البته یافته‌های علمی جدید نشان می‌دهد که نمی‌توان در وجود CAPD شک نمود. در واقع بیماران مبتلا به CAPD مشکلات بارزی در شنیدن دارند که تاثیر منفی بر وضعیت آموزشی، اجتماعی و شغلی آنان می‌گذارد و این نقایص را نمی‌توان به دلیل وجود کم شنوایی یا دیگر عوامل به شمار آورد. نتایج آزمون‌های مرکزی شنوایی در این افراد نشان از اختلال در دستگاه عصبی مرکزی شنوایی دارد. ضمناً، بازنمایی عصبی اصوات در مغز افراد مبتلا به CAPD اغلب متفاوت از افراد هنجار است.

مهمترین چالش در CAPD، تشخیص دقیق آن است. دو چالش مهم دیگر در CAPD نیز عبارتند از: ۱) کودکان اغلب در آزمون‌های مرکزی شنوایی به دلایل غیر شنیداری مردود می‌شوند و ۲) گرایش زیادی برای تشخیص CAPD بر مبنای آزمون‌های غربالگری به جای آزمون‌های تشخیصی وجود دارد که قطعاً نمی‌تواند کارآیی لازم را داشته باشد.

آزمون‌های CAPD باید دارای هنجارهای دقیق در رده‌های سنی مختلف باشند. ضمناً باید اعتبارسنجی آزمون‌های CAPD در کودکان مشکوک به این عارضه صورت پذیرد. از آنجا که CAPD در واقع اختلال در سیستم عصبی مرکزی شنوایی است، بنابراین تشخیص CAPD نیز باید روی موارد شناخته شده و قطعی اختلال در سیستم مرکزی شنوایی صورت گیرد. تشخیص CAPD باید به واسطه ابزارهایی صورت گیرد که اعتبار آنها در شناسایی ضایعات دستگاه عصبی مرکزی مشخص شده باشد. متاسفانه ابزارهای تشخیصی موجود، امکان ارزیابی CAPD در کودکان کوچکتر از ۷ سال را میسر نمی‌کند زیرا در رشد مغز و دستگاه عصبی مرکزی افراد تغییر پذیری وجود دارد.

درمان
بهترین روش برای تعیین کارآیی روش‌های درمانی استفاده از مطالعه اتفاقی دو سو کور است. متاسفانه در مورد اغلب روش‌های درمانی موجود برای CAPD، چنین اطلاعاتی در دسترس نیست. در هر حال، تحقیقات صورت گرفته در حوزه پلاستیسیتی عصبی، مبانی علمی محکمی در اختیار گذارده‌است که بر مبنای آنها چندین قاعده کلی در مورد مداخلات CAPD شکل گرفته‌است.

اول، هرگز نمی‌توان از یک روش برای تمامی بیماران استفاده نمود. در واقع باید برای هر بیمار یک نوع درمان خاص مبتنی بر عارضه موجود طراحی نمود. دوم، مداخله در مورد CAPD باید متمرکز بر هر دو مسیر پایین به بالا (تربیت شنوایی، ارتقای سیگنال صوتی) و بالا به پایین (آموزش استفاده از موأخذ مرکزی) باشد. در نهایت، مداخلات CAPD باید مشتمل بر سه جزء اصلی باشد:

1.      تغییر محیط یادگیری/ارتباط برای تسهیل دسترسی به سیگنال شنیداری. برای برخی مبتلایان به CAPD، سیستم‌های FM، سمعک یا سایر وسایل کمک شنوایی می‌توانند کمک کننده باشند. در ضمن، روش‌های ارتباطی و آموزشی می‌توانند بر دریافت سیگنال تاثیر گذار باشند. بنابراین اصلاحات آموزشی اغلب مورد نیاز می‌باشد.

2.      آموزش استفاده از موأخذ مرکزی جهت استحکام بخشیدن به مهارت‌های سطح بالای فرا-زبانی و فرا-شناختی تا به نوعی جبران کننده ضایعه شنیداری باشند.

3.      درمان نقایص شنیداری خاص از طریق فعالیت‌های هدفدار تربیت شنوایی که می‌تواند به صورت برنامه‌های کامپیوتری یا روش‌های دیگر ارایه تحریکات صورت پذیرد.

منبع: مرکز تخصصی نیوشا